چگونه فرزندان خود را از مفاسد اخلاقی نگهداری نماییم؟

چگونه فرزندان خود را از مفاسد اخلاقی نگهداری نماییم؟

محقق عبدالرحمن”حکیمزاد”

عضو اکادمى علوم افغانستان

از آنجایى که آرزوى نهایى پدران و مادران متعهد و دلسوز اینست تا فرزندان شان درعرصه هاى مختلف زندگانى اُلگو بوده و مورد ستایش مردم باشند تا با شنیدن توصیف فرزندان از سوى دیگران احساس خوشى و خوشبختى نمایند.
این مأمول زمانى جامهْ عمل مى پوشد که آنان خود را زحمت داده احساس مسؤلیت نمایند و در تربیت اسلامى آنان طبق رهنمودهاى دینى بکوشند تا درآینده فرزندان مایهْ سعادت و سرفرازى شان گردند.
درین مختصرتلاش مااینست تا اهمیت محیط زیست، دوستان وهمنشینان ر ادر دگرگونى کودک و رشدفکرى وى به بررسى بگیریم: همانگونه که بشر مى کوشد تاجایى رابراى زندگى روزمرهْ خویش برگزیندکه ازلحاظ موقعیت وآب وهوا، مکان مناسب باشد، برپدر ومربى با احساس لازم است تا علاوه برموارد مذکور، هنگام انتخاب جاى سکونت، آیندهْ فرزندانش را در نظرداشته و برمبناى آن جایى را براى اقامت برگزیندکه داراى همسایه هاى خوب، مسجد و مکتب باشدتا فرزندش هم از لحاظ جسمى خوب رشد نماید و هم ازلحاظ تربیتى باتأثیرپذیرى ازمحیط خوب و موردپسند، خوب رشد نموده وصالح بارآید.
این موضوع در لابلاى احادیث نبوى و روش گذشتکان صالح مان متبلور بوده است چنانچه رسول اکرم صلى الله علیه وسلم فرموده اند:”مردى ازگذشتگان نودونه نفر را کشته بود، به خدمت عابدى رسیدکه درآن هنگام عالم ترین فرد بو داز او پرسیدآیا میتوانم توبه کنم؟
عابدگفت: خیر.آن مرد،شخص عابدراهم کشت وتعدادمقتولین به صدنفررسیدسپس دربارهْعالم ترین فردتحقیق کرداوراراهنمایى کردند،به نزد اوآمد وگفت: من صدنفر را کشته ام آیا میتوانم توبه کنم؟ عالم گفت:آرى،به سرزمینى بروکه چنین وچنان است، درآنجامردمانى هستندکه خداى تعالى راعبادت میکنند، باآنان خدا را عبادت کن وبه سرزمین خودت بازنگردکه سرزمین بدى است.
آن مردبه راه افتاد تا به سرزمین مورد نظربرسد، درنیمهْراه وفات کرد.ملایکهْ رحمت وعذاب درمورد او اختلاف پیداکردند، ملایک رحمت میگفتند: اوتوبه کرده وبه خداى تعالى روى کرده بود، ملایک عذاب میگفتند: اودرعمرش کارخیرى انجام نداده بود، یکى ازملایک به صورت آدمى ظاهرشدو بین دوگروه قضاوت کرده وگفت: فاصلهْ بین دوشهرى راکه میخواست طى کند، اندازه بگیرید به هرکدام که نزدیک تربود، مبناى قضاوت خواهد بود .فاصله را اندازه گرفتند،گفتند: به شهرى نزدیک است که میخواست برود، پس ملایک رحمت اورا گرفتند.(بخارى ومسلم)
درروایت دیگرى آمده است که خداوند به یک گروه گفت: دور شوید و به گروه دیگرگفت: نزدیک گردید و فرمود: راه را اندازه بگیریدکه آن مردبه اندازهْ یک وجب به شهرى که مى خواست برود نزدیک تراست، پس بخشیده شد.
ازین حدیث شریف برمى آید: محیطى که افراد نیک وصالح درآن زندگى دارند بالاى سایرافراد تأثیروارد نموده و سبب نجات شان ازعذاب الهى میگردد برعکس هرگاه محیط زیست انسان،مملواز افراد بدکار و ناصالح باشد رفت وآمد با آنان و زندگى باآنان سبب گمراه شدن وى میگردد.
همین موضوع گذشتگان مؤمن مارا واداشته تابراى کودکان خویش محیط مناسب براى زندگى ودرس راقبل ازهر چیز درنظربگیرند.
یکى ازسفارشات ابوعلى سینا راجع به تربیت فرزند اینست که کودک درمحل آموزش همراه کودکانى باشدکه اخلاق خوب وعادت پسندیده دارند زیراکودک ازدوستان هم سن وسالش تأثیر مى پذیرد و بهتریاد مى گیرد ونسبت به آنان مأنوس ترمى باشد.
روى این علت است که بزرگان خانواده هامسؤلیت دارند تا دوستان خوب وهمنشینان نیکى رابراى فرزندان شان درنظربگیرند تاهم درپیشبرددرس با آنان یکجا درس بخوانند وهم دربازى وسرگرمى .
پدران بزرگوار بایست جگرگوشه هایشان را از رفاقت بادوستان تنبل ،بازیگوش وولگرد منع نمایند زیرا همراهى با آنان سبب مى شود تا اینها همانندآنهاتنبل، بازیگوش و ولگرد بارآیند.
این نکته منحصر به زندگى دنیوى نیست بلکه درروزآخرت نیزمعیارهاى دوستى ظاهر میشود طوریکه رسول الله صلى الله علیه وسلم فرموده اند:(المرءمع من أحب)
(انسان”درروز قیامت “باکسى مى باشدکه وى رادوست داشته است).
درجاى دیگرى فرموده است:( المرء على دین خلیله فلینظر أحدکم من یخالل ) . أبو داود
“آدمى تابع دین دوست نزدیک خود است پس هرکدام ازشما دقت کندکه باچه کسى صمیمى است”.
ازین گفتهْ مبارک میتوان استنباط کردکه دوست از دوست نزدیک خودتأثیر مى پذیرد ،تقوى وصلاحیت اخلاقى را از اوکسب میکندکه همهْآن در محیط زندگى تحقق مى یابد، چه این محیط مدرسه باشد یاجاى سکونت.
راغب اصفهانى میگوید: منصور”دومین خلیفهْ عباسى” نمایندهْ بسوى بنى امیه که درزندان بودندفرستاد تا ازآنان بپرسد: بیشترین ناراحتى شما درحال حاضردرزندان چیست؟ گفتند: عدم شرایط مناسب براى تربیت فرزندان.
بعضى ها فکرمیکنندکه وظیفهْ پدران درین خلاصه مى شودکه براى فرزندانش غذاى خوب ولباس مناسب تهیه نمود، وجسم ویرا پرورش دهد د رحالى که این یک بخش مسؤلیت وى است تا براى فرزندانش غذاء ولباس حلال تهیه نماید اما مسؤلیت اساسى وى که هم در دنیا مورد بازپرس قرارمى گیرد و هم درآخرت، تربیت سالم اسلامى فرزندان مى باشد.
ازین رو، پدران و مربیان مسؤل اند تا از رفتار، نشست وبرخاست و دوستان زیردستان خویش آگاه بوده هرگاه ازآنان اشتباهى سرمیزند، باشیوهْ حکیمانه آنان رامتوجه اشتباه شان نموده وراه خوب رابرایشان رهنمایى نمایند و در اولین اشتباه آنان راسرزنش نکند چنانچه پیامبراسلام علیه السلام عادتش چنین بود.
درین ارتباط برخوردامام حسن وامام حسین “رضى الله نهما”درقبال شخصى که وضوء رابشکل بهتربجا نیاورده بود، صدق میکند،آنان وقتى که آن مردراکه مسن ترازآنا ن بود، دیدند به وى پیشنهاد نمودندکه مایان هریک ادعا داریم که وضوى درست مى گیریم وجانب مقابل خودرا متهم به نادرستى وضوء مین ماییم، شمالطف نماییدکه کدام مان وضوى درست میگیریم چون ایشان وضوء راتکمیل نمودند، شخص مذکوربه اشتباه خود پى بردوگفت: وضوى هردوى شما درست است بلکه دروضوى من خلل است ازینروازآنان روش وضوى بهترر ایادگرفت.
کوتاه سخن اینکه مربیان مسؤلیت دارند تا محیط الگو،دوستان و همنشینان مؤمن صادق را براى فرزندان خویش جستجو نمایند، منظورازهمنشین مؤمن اینست که باتقوى، تحصیل کرده، باهوش وممتاز باشد، بلکه ضروریست همراه بااین داراى صفات پسندیدهْ انسانى بوده ازاندیشهْپخته وبینش فراگیر در زمینهْ مسائل اجتماعى وعقیدتى ازدیدگاه اسلام باشد.
زیراازقدیم گفته اندکه: دوست صمیمى، دوست رابه دنبال خودمیکشد. لقمان حکیم به فرزندش گفت:اى فرزندم! پس ازترسٍٍٍٍٍٍ الله متعال درانتخاب دوست صالح بکوش.
ابوالأسوددؤلى گفته است:خداوندهیچ چیزى رابدترازرفیق ناصالح نیافریده است.
حضرت على”رضى الله عنه” فرموده: شما را درانتخاب بردران توصیه مى نمایم،زیرا آنهاتوشهْ دنیا وآخرت اندآیاسخن دوزخیان رانشنیده اى که مى گویند:”فمالنامن شافعین ولاصدیق حمیم”.
نیست ماراشفاعت کننده ونه دوست صمیمى،(تا ماراازین عذاب نجات دهد).
زمانیکه پدران گرامى با این احساس شرایط را براى اطفال شان مساعد ساختند و درکودکى ونوجوانى مراقب آنها بودند، مطمئن باشندکه فرزندان شان نه شکاردعوتگران منحرف ظاهرفریب میشوند و نه بارفقاى وقت کش وفرومایه وقت گرانبهاى خودرا ضایع مى سازند بلکه با فکرعالى وباجمع اندیشمندان بااحساس، درپى ایجادفضایى خواهند بودکه هم رضایت پدر را بدست آرند و هم سعادت دنیاوآخرت را.